Trzymamy kciuki!
Zakres materiału
1) ETAP SZKOLNY
Uczeń:
- rozróżnia i wyjaśnia elementy realistyczne i fantastyczne w utworach literackich;
- rozpoznaje odmiany powieści i opowiadania: obyczajowe, przygodowe, detektywistyczne, fantastycznonaukowe, fantasy i wskazuje ich cechy;
- na przykładzie ballady omawia pojęcie synkretyzmu rodzajowego;
- wskazuje w wierszu średniówkę i omawia jej funkcję;
- rozpoznaje rymy żeńskie i męskie; parzyste, przeplatane i okalające;
- omawia funkcje elementów konstrukcyjnych utworu: tytułu, podtytułu, motta, puenty, morału, punktu kulminacyjnego;
- charakteryzuje podmiot liryczny, narratora i bohaterów w czytanych utworach;
- rozróżnia narrację pierwszoosobową i narrację trzecioosobową oraz omawia ich funkcje w czytanych utworach;
- określa temat i główną myśl tekstu;
- przedstawia własne rozumienie utworu i je uzasadnia
- odróżnia informacje o faktach od opinii;
- wykazuje się znajomością terminologii związanej z wiedzą o filmie (reżyseria, scenografia, montaż, kadr, ujęcie, scena, sekwencja) i gatunków filmowych (dramat, komedia, science-fiction, fantasy, kryminał, western, film sensacyjny, film przygodowy, film kostiumowy, film dla młodzieży).
- rozpoznaje partykułę i wykrzyknik, określa ich funkcję w tekście;
- odróżnia czasowniki dokonane od niedokonanych;
- rozpoznaje bezosobowe formy czasownika: formy zakończone na -no, -to, konstrukcje z się; rozumie ich znaczenie w wypowiedzeniu oraz funkcje w tekście;
- oddziela temat fleksyjny od końcówki;
- świadomie dobiera synonimy i antonimy dla wyrażenia zamierzonych treści;
- przekształca konstrukcję strony czynnej w bierną i odwrotnie;
- przekształca zdania złożone w pojedyncze i odwrotnie,
- przekształca zdania w równoważniki zdań (w tym imiesłowowe) i odwrotnie;
- rozpoznaje w wypowiedziach związki frazeologiczne, rozumie ich znaczenie i poprawnie stosuje je we własnych tekstach;
- tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach: plan, reklama, blurb (rekomendacja utworu), przepis, dedykacja, opis przeżyć wewnętrznych, charakterystyka, tekst o charakterze argumentacyjnym;
- rozróżnia współczesne formy komunikatów (np. e-mail, SMS) i odpowiednio się nimi posługuje, zachowując zasady etykiety językowej;
- tworząc wypowiedzi pisemne, odwołuje się do lektur z etapu szkolnego konkursu.
Lektury
Etap szkolny
1. Jan Kochanowski - "Do snu"
2. Bolesław Leśmian - "Dusiołek"
3. Johan Wolfgang Goethe - "Król Olch"
4. Lewis Caroll "Alicja w Krainie
Czarów"
"Alicja po drugiej stronie lustra"
Do snu
Śnie, który uczysz umierać człowieka
I ukazujesz smak przyszłego wieka,
Uśpi na chwilę to śmiertelne ciało,
A dusza sobie niech pobuja mało!
Chce li, gdzie jasny dzień wychodzi z morza,
Chce li, gdzie wieczór gaśnie pozna zorza
Albo gdzie śniegi panują i lody,
Albo gdzie wyschły przed gorącem wody.
Wolno jej w niebie gwiazdom się dziwować
I spornym biegom[1] z bliska przypatrować,
A jako koła w społecznym mijaniu
Czynią dźwięk barzo wdzięczny ku słuchaniu[2].
Niech się nacieszy nieboga do woli,
A ciało, które odpoczynek woli,
Niechaj tym czasem tęsknice nie czuje,
A co to nie żyć, w czas się przypatruje.
Przypisy
spornym biegom — różnorodnym ruchom ciał niebieskich. [przypis redakcyjny]
koła… czynią dźwięk — według wyobrażeń filozofa greckiego Pitagorasa, uznawanych aż do przyjęcia nauki Kopernika, wszechświat był zbudowany z dziewięciu kręgów, „kół”, a raczej półkul (sfer), umieszczonych jedna nad drugą; półkule te obracały się wydając dźwięczne głosy, tzw. harmonię sfer. [przypis redakcyjny]
Król Olch(wiersz klasyka)
Johann Wolfgang Goethe
To ojciec z dziecięciem jak gdyby wiatr leci.
Chłopczynę na ręku piastując najczulej,
Ogrzewa oddechem, do piersi go tuli.
"Mój synu, dlaczego twarz kryjesz we dłonie?"
"Czy widzisz, mój ojcze? Król olszyn w tej stronie,
Król olszyn w koronie, z ogonem jak żmija!"
"To tylko, mój synu, mgła nocna się zwija".
"Chodź do mnie, chłopczyno, zapraszam najmilej,
Pięknymi zabawki będziem się bawili,
Chodź na brzeg, tu kwiatki kraśnieją i płoną,
A moja ci mama da suknię złoconą".
"Mój ojcze, mój ojcze! Czy widzisz te dziwa?
Król olszyn do siebie zaprasza i wzywa!"
"Nie bój się mój synu! Skąd tobie te dreszcze?
To tylko wiatr cichy po liściach szeleszcze."
"Chodź do mnie, chłopczyno, poigrasz z rozkoszą,
Mam córki, co ciebie czekają i proszą,
Czekają na ciebie z biesiady nocnymi,
Zaśpiewasz, potańczysz, zabawisz się z nimi."
"Mój ojcze, mój ojcze! Ach, patrzaj... gdzie ciemno...
Król olszyn ma córki, chcą bawić się ze mną."
"Nie bój się, mój synu, ja widzę to z dala.
To wierzba swe stare gałęzie rozwala."
"Chodź do mnie, mój chłopcze, dopóki masz porę.
Gdy chętnie nie przyjdziesz, toć gwałtem zabiorę."
"Mój ojcze, mój ojcze! Ratujcie dziecinę!
Król olszyn mię dusi... mnie słabo... ja ginę..."
Ojcowi bolesno... on pędzi jak strzała.
Na rękach mu jęczy dziecina omdlała.
Dolata na dworzec... lecz próżna otucha!
Na rękach ojcowskich już dziecię bez ducha.
Dusiołek
PodróżSzedł po świecie Bajdała[1],
Co go wiosna zagrzała, —
Oprócz siebie — wiódł szkapę, oprócz szkapy — wołu,
Tyleż tędy, co wszędy[2], szedł z nimi pospołu.
Przespać upał w upale,
Wypatrzył zezem ściółkę ze mchu popod lasem,
Czy dogodna dla karku — spróbował obcasem.
Poległ cielska tobołem
Między szkapą a wołem,
Skrzywił gębę na bakier i jęzorem mlasnął
I ziewnął w niebogłosy i splunął i zasnął.
Nie wiadomo dziś wcale,
Co się śniło Bajdale?
Lecz wiadomo, że, szpecąc przystojność[3] przestworza,
Wylazł z rowu Dusiołek, jak półbabek[4] z łoża.
Pysk miał z żabia ślimaczy, —
(Że też taki żyć raczy!) —
A zad tyli[5], co kwoka, kiedy znosi jajo.
Milcz, gębo nieposłuszna, bo dziewki wyłają[6]!
Ogon miał ci z rzemyka,
Podogonie zaś z łyka.
Siadł Bajdale na piersi, jak ten kruk na snopie, —
Póty dusił i dusił, aż coś warkło w chłopie!
Warkło, trzasło, spotniało!
Coć się stało, Bajdało?
Dmucha w wąsy ze zgrozy, jękiem złemu przeczy, —
Słuchajta, wszystkie wierzby, jak chłop przez sen beczy!
Sterał we śnie Bajdała
Pół duszy i pół ciała,
Lecz po prawdzie nie długo ze zmorą marudził, —
Wyparskał ją nozdrzami, zmarszczył się i zbudził.
ZwierzętaRzekł Bajdała do szkapy:
Czemu zwieszasz swe chrapy?
Trzebać było kopytem Dusiołka przetrącić,
Zanim zdążył mój spokój w całym polu zmącić!
Rzekł Bajdała do wołu:
Czemuś skąpił mozołu?
Trzebać było rogami Dusiołka postronić,
Gdy chciał na mnie swej duszy paskudę wyłonić!
Bóg, StworzenieRzekł Bajdała do Boga:
O, rety — olaboga!
Nie dość ci, żeś potworzył mnie, szkapę i wołka,
Jeszcześ musiał takiego zmajstrować Dusiołka?
Przypisy
Alicja w krainie czarów- plan wydarzeń
1. Senność Alicji nad brzegiem rzeczy.
2. Dostrzeżenie Białego Królika z kieszonkowym zegarkiem.
3. Alicja z króliczej norze.
4. Dotarcie do wielkiego korytarza z drzwiami.
5. Odkrycie ogrodu.
6. Skurczenie rozmiaru za sprawą napoju.
7. Powiększenie się Alicji dzięki zjedzeniu ciastka, Płacz Alicji.
8. Pływanie w morzu łez.
9. Spotkanie z Myszą.
10 Próby osuszenia się za pomocą historii Myszy.
11. Organizacja ptasich wyścigów.
12. Wystraszenie zwierząt opowieścią o kocie Jacku.
13. Uznanie Alicji za służącą przez Białego Królika - błędne.
14. Wizyta w domu królika.
15. Powiększenie Alicji i utknięcie w domu zwierzęcia.
16. Próby przepędzenia Alicji z domu.
17. Zmniejszenie Alicji dzięki kamiennym ciasteczkom.
18. Spotkanie z panem Grzybem na wielkim grzybie.
19. Eksperymenty z grzybem.
20. Pomyłki Gołębicy - Alicja Żmiją.
21. Powrót do normalnej postaci.
22. Wizyta w domu księżnej. Przeprawa z Żabą lokajem.
23. Agresywne zachowanie Kucharki.
24. Odejście Księżnej i odkrycie dziecka - prosięcia.
25. Rozmowa z Kotem Dziwakiem o szaleństwie Krainy Czarów.
26. Wizyta u Szaraka Bez Piątej Klepki.
27. Lekceważące zachowanie gospodarza, Zwariowanego Kapelusznika oraz Susła.
28. Wejście Alicji do cudownego ogrodu.
29. Uratowanie ogrodników przed gniewem Królowej Kier.
30. Gra Alicji w krokieta.
31. Ponowne spotkanie z Kotem Dziwakiem.
32. Wizyta Alicji u Niby - Żółwia pod eskortą Smoka.
33. Opowieść o Rakowym Kadrylu.
34. Powrót ze Smokiem na proces sądowy Walet Kier.
35. List Walet dowodem w sprawie.
36. Protest Alicji przeciw interpretacji Króla Kier.
37. Powrót Alicji di normalnych rozmiarów.
38. Przebudzenie Alicji.
39. Rozmyślania siostry Alicji o przyszłości dziewczynki.
Motywy
Ogród - w literaturze i w malarstwie ogród najczęściej przedstawiany jest jako miejsce bezpieczne, spokojne, gdzie panuje sielanka, idylla. Często twórcy nawiązują do Biblii - raju, Edenu. Tak też jest w książce Coroll. Ogród to piękne, bezpieczne, sielankowe miejsce. Symbolizuje dzieciństwo, które jest najszczęśliwszym okresem życia człowieka.
Alicja nie może wejść od ogrodu, raz jest za duża, raz za mała. Ogród symbolizuje pragnienia dziewczynki, które trudno jej spełnić. Alicja dorasta, dojrzewa, nie może wejść do ogrodu, gdyż jest już za duża. Czas dzieciństwa minął. Ta sytuacja opisana w książce mówi o tęsknocie za wiecznym dzieciństwem. Osoby dorosłe często marzą o pozostaniu w tym świecie pełnym spokoju i bezpieczeństwa.
Ogród jest też ważny w całej książce. Kiedy Alicja w końcu wchodzi do ogrodu, okazuje się on być czymś innym niż myślała. Stał się czymś sztucznym, fikcją, nawet kwiaty były malowane, a istoty, które go zamieszkiwały, dziwaczne. Alicja nie tego oczekiwała. W ogrodzie panują zasady, których Alicja nie zna. Naśladuje świat dorosłych, panuje w nim dwulicowość. Alicji trudno się w nim odnaleźć.
Śmierć - pojawia się już w pierwszym rozdziale, kiedy Alicja spada, zdaje sobie sprawę, że jak upadnie może się zabić. Zupełnie inaczej niż w innych baśniach, gdzie bohaterowie nie myślą o śmierci. Ze śmiercią Alicja spotyka się także przy spotkaniu z Królową Kier, która karze wszystkich ścięciem głowy. Magiczne miejsce wcale nie jest magiczne, wszędzie niestety Alicja czuje się zagrożona.
Sen - wszystkie wydarzenia rozgrywają się we śnie. Dlatego często brak logiki, realności, tak jak we śnie wszystko pozbawione jest realności, zdrowego rozsądku. Alicja przeżywa fantastyczne przygody we śnie. Jej marzenia senne są odzwierciedleniem pragnień dziewczynki. Alicja w magicznym świecie czuje się sfrustrowana. Nie nie zgadza się z jej wyobrażeniem, nie zgadza się nawet tabliczka mnożenia.
Język - sporo neologizmów, kalamburów, gier słownych. Język nie pozwala zrozumieć rzeczywistości, co chwilę wyrazy zmieniają znaczenie.
Alicja wychowana jest w domu, w którym panują zdrowe zasady. W magicznym świecie wszystko stoi na głowie. Zdarzenia postaci są ABSURDALNE, Alicja próbuje się znaleźć w tym świecie, jednak nie daje sobie z tym rady, nie rozumie wielu sytuacji. Sprzeciwia się temu. Nie chce. aby skazano na śmierć Waleta Kier. Król dostaje dowody jego niewinności, jednak skazuje go na śmierć zgodnie z logiką absurdu, która panuje w tym świecie.
Utracone dzieciństwo - wszystko to, co dzieje się z Alicją, jest ukazaniem procesu przemian, jakie dokonują się w każdym dziecku, kiedy dorasta. Czasami chce być duża i ucieka do świata dorosłego, czasami woli być dzieckiem. Jednak nie czuje się komfortowo w żadnym świecie. Nie pasuje do dzieciństwa, nie pasuje do świata dorosłego. W żadnym z nich nie umie się porozumieć. Żadnego świata do końca nie rozumie. Dzieciństwa nie rozumie już, a dorosłości jeszcze.
Charakterystyka bohaterów
Alicja - siedmiolatka, żyje w poukładanym świecie, czuje się tam bezpiecznie. Wejście do świata magii, zmienia jej spojrzenie na świat.