Zebranie z Rodzicami 

Czwartek 16 maja 2024 roku

 4. Prace domowe w klasach IV–VIII

Nauczyciele pracujący w klasach IV–VIII mogą zadawać uczniom pisemne lub praktyczno-techniczne prace domowe, ale ich wykonanie jest dla uczniów dobrowolne, a także nie ustala się z tych prac ocen, natomiast nauczyciel ma obowiązek udzielić informacji zwrotnej (§ 12a ust. 1 pkt 2 r.o.k.p.). Z przywołanego przepisu wynika, że inne prace domowe oprócz wymienionych są dla uczniów obowiązkowe i nauczyciel może ustalić z nich ocenę.

W klasach IV–VIII można np. zadawać jako obowiązkową pracę domową:

• naukę wiersza,

• przeczytanie lektury,

• przeczytanie i przeanalizowanie określonego tekstu według załączonych pytań (według podanego klucza),

• wyszukanie odpowiednich informacji np. w Internecie, książce, słowniku,

• naukę słówek z języka obcego,

• naukę wzorów, definicji, twierdzeń, zasad pisowni,

• prowadzenie obserwacji np. przyrody, zjawisk atmosferycznych itp.

Wprowadzenie braku obowiązku wykonywania prac domowych miało zapewne na celu wykształcenie u uczniów obowiązkowości, wdrożenia do samokształcenia, umiejętności uczenia się. Jednak przepis dotyczy uczniów drugiego etapu edukacyjnego, czyli dość młodych, u których w zasadzie dopiero kształtuje się te cechy, w szczególności odpowiedzialność za własne uczenie się. Ponadto umiejętność prawidłowego napisania wypracowania jest jednym z zadań sprawdzanych na egzaminie ósmoklasisty. W mojej ocenie nie jest możliwe wykształcenie tej umiejętności tylko w czasie lekcji w szkole. Dobrowolność w wykonaniu pisemnej pracy domowej może spowodować, że tylko część uczniów będzie to zadanie wykonywała. Nauczyciel może zachęcać, jednak nie ma żadnego wpływu na to, czy uczeń skorzysta z takiej możliwości. W pewien sposób zmienia się więc sposób nauczania i uczenia się uczniów w szkole – należy większą uwagę skoncentrować na wdrażaniu umiejętności uczenia się, organizowania własnego procesu uczenia się, rozwijaniu motywacji i wiary we własne możliwości uczniów. Dobrym pomysłem, zachęcającym uczniów do wykonywania prac domowych, może być praktykowane w ocenianiu kształtującym zadawanie pracy domowej do wyboru, czyli nauczyciel przygotowuje np. trzy zadania do wykonania, z których uczeń wybiera jedno. Zadania są o różnym stopniu trudności, co może zachęcić także do ich wykonania nie tylko uczniów najlepszych. Taka forma zadawania prac domowych sprzyja także indywidualizacji, dostosowaniu zadań do możliwości uczniów.

Każdy uczeń ma przedstawić przed wszystkimi uczniami w klasie wybraną przez siebie i przeczytaną dowolną książkę. Prezentacja trwa od 5 do 10 minut i jest przygotowana według przygotowanego przez nauczyciela klucza – polecenia uczniowie wklejają do zeszytu. Uczniowie podają: tytuł, autora, przedstawiają głównych bohaterów, opisują „charakter” książki (smutna, wesoła itp.), co myślą o książce, jakie wywołała u nich emocje. Następnie uczeń czyta wybrany przez siebie krótki fragment książki, podaje morał, jeśli taki był, mówi, czy poleca tę książkę i komu najbardziej. Następnie dzieci w klasie zadają pytania uczniowi prezentującemu książkę.

Na jednej lekcji książkę omawia dwóch-trzech uczniów – wcześniej ustalono daty omówienia dla wszystkich uczniów w klasie. Prezentacji nie dokonuje się na każdej lekcji, jest rozłożona w czasie na około 2 miesiące. Zadanie dotyczy uczniów klasy IV fińskiej szkoły podstawowej, w fińskich szkołach nie ma obowiązkowych lektur. Uczniowie przygotowując się w domu, kontrolują także czas swojej wypowiedzi.

 5. Ocenianie prac domowych

Przepisy ustawy o systemie oświaty oraz rozporządzenia w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych nie zawierają formalnej definicji ocen szkolnych oraz oceniania, mimo że obydwa terminy pojawiają się często. Wskazano, na czym polega ocenianie, jaki jest cel oraz zakres oceniania wewnątrzszkolnego (art. 44b u.s.o.), a także określono, że uczeń w trakcie nauki w szkole otrzymuje oceny bieżące oraz klasyfikacyjne oceny śródroczne i roczne (art. 44e ust. 1 u.s.o.) – nie są to jednak definicje.

W klasach I–III nauczyciel może ustalić ocenę z pisemnej pracy domowej usprawniającej motorykę małą. Nie jest to natomiast obligatoryjne – decyzja należy do nauczyciela. Klasyfikacyjne oceny śródroczne i roczne w klasach I–III są ocenami opisowymi (art. 44i ust. 1 pkt 2 u.s.o.). Natomiast oceny bieżące są ustalane w sposób określony w statucie szkoły (art. 44i ust. 1 pkt 1 u.s.o.). Z przepisu tego wynika, że ocena bieżąca może być opisowa, określona symbolem, a także przedstawiona w skali stopniowej. Mimo że niektóre szkoły ustalają w statucie, że oceny bieżące w klasach I–III są ocenami w skali stopniowej, to jest to najmniej korzystany sposób, w szczególności dla ucznia. Przede wszystkim nie spełnia celu oceniania bieżącego określonego w § 12 r.o.k.p., zgodnie z którym ocenianie bieżące z zajęć edukacyjnych ma na celu monitorowanie pracy ucznia oraz przekazywanie uczniowi informacji o jego osiągnięciach edukacyjnych pomagających w uczeniu się, poprzez wskazanie, co uczeń robi dobrze, co i jak wymaga poprawy oraz jak powinien dalej się uczyć.

W § 12a ust. 3 r.o.k.p. wskazano jednoznacznie, że nauczyciel sprawdzając pracę domową uczniów klas IV–VIII, powinien przekazać uczniom informację zwrotną, o której mowa w § 12 r.o.k.p. Należy jednak zauważyć, że przepis § 12 r.o.k.p. dotyczy oceniania bieżącego we wszystkich typach szkół i na wszystkich etapach edukacyjnych, a więc także klas I–III szkoły podstawowej. Korzystniejsze dla uczniów klas I–III jest więc stosowanie oceny bieżącej jako oceny opisowej. Mówiąc o celowości zadawanej pracy domowej, należy wziąć także pod uwagę konieczność sprawdzenia tej pracy, a także funkcję oceniania bieżącego, gdyż tylko wówczas uczeń będzie miał korzyści z wykonanego zadania.

„Przepisy ustawy [o systemie oświaty] w widoczny sposób nawiązują do koncepcji «oceniania kształtującego», tzn. traktują ocenianie jako proces dwustronnie ukierunkowany: po pierwsze na to, aby udzielić uczniowi informacji o jego mocnych i słabych stronach, co pozwala mu poprawić proces uczenia się, po drugie zaś na to, aby nauczyciel dzięki rozpoznaniu poziomu i postępów ucznia dowiedział się, jak zmodyfikować proces nauczania” (M. Pilich, Ustawa o systemie oświaty. Komentarz, Warszawa 2015, komentarz do art. 44b).

Do oceniania kształtującego, a w szczególności do udzielania informacji zwrotnej, która jest najważniejszą częścią oceniania wspierającego rozwój ucznia, nawiązuje także przepis § 12 r.o.k.p. Klasyczna informacja zawrotna w ocenianiu kształtującym zawiera:

• wyszczególnienie i docenienie dobrych elementów pracy ucznia,

• odnotowanie tego, co wymaga poprawienia lub dodatkowej pracy ze strony ucznia,

• wskazówki, w jaki sposób uczeń powinien poprawić pracę,

• wskazówki, w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej.

Porównując elementy informacji zwrotnej z celem oceniania bieżącego określonym w § 12 r.o.k.p., wniosek jest jednoznaczny. W przypadku prac domowych zadawanych uczniom klas IV–VIII wskazano, że jeśli uczeń odrobił pracę domową, to nauczyciel ma obowiązek ją sprawdzić i udzielić informacji zwrotnej, o której mowa w § 12 r.o.k.p. Nauczyciel może przekazać informację zwrotną pisemnie, ale także ustnie. Przepisy nie obligują do przekazywania tej informacji wyłącznie w formie pisemnej. Warto pamiętać, że informacja zwrotna jest konstruktywna, jeśli:

– zawiera pozytywne aspekty pracy – docenienie (więcej pozytywów niż negatywów),

– wyszczególnia to, co wymaga poprawy,

– daje zrozumiałe wskazówki, jak uczeń może poprawić pracę,

– dotyczy pracy ucznia, a nie samego ucznia,

– jest przedstawiona w przystępnej i przyjaznej formie (np. nauczyciel zwraca się do ucznia po imieniu, język jest dla ucznia zrozumiały, zawiera propozycję pomocy i wyjaśnień ze strony nauczyciela),

– podaje kierunki rozwoju dla ucznia,